Περί Αρετών και Κινήτρων

Ίσως κάποιοι πουν ότι τα χρήματα, η επίγεια εφήμερη δόξα και η αιώνια υστεροφημία εμπνέουν ένα ζωγράφο να φτιάξει έναν πίνακα, κάποιον ποιητή να σκαρώσει ένα ποίημα, έναν ηθοποιό να πετύχει στο ρόλο που καλείται να υποκριθεί. Θα διαφωνήσω μεταξύ τους, όχι γιατί δεν μπορούν να λειτουργήσουν ως κίνητρα τα προαναφερόμενα όλα μαζί ή ένα απ’ αυτά, αλλά επειδή, προσωπικά, νομίζω πως το ομορφότερο και το ακατάλυτο κίνητρο, για να μεγαλουργήσει ένας καλλιτέχνης ή λογοτέχνης είναι – παρά τις πίκρες του – ο αγνός και ανιδιοτελής έρως, ο οποίος χαρίζει στους ερωτευμένους ένα «αλεξικέραυνο και ουράνιο τόξο» τους χειμώνες και έναν ολόλαμπρο «ήλιο» τα καλοκαίρια ως πηγές έμπνευσης…
Ποιες, όμως, αρετές θα βοηθήσουν τους ανθρώπους της εποχής μας να βρουν κίνητρα, για ν’ αγωνίζονται να προκόψουν στον προσωπικό και τον κοινωνικό τομέα, αλλά και να τους γεμίσουν με όρεξη για τη ζωή και καλλιτεχνική «ευαισθησία» και, συνάμα, να τους κάμουν εραστές και λάτρεις του ωραίου; Τι θα μπορούσε ως παρόρμηση να «σπρώξει» τους σημερινούς ανθρώπους ν’ αποδιώχνουν μακριά κάθε «κακογουστιά και ασχήμια», που ανυπόφορη έχουν, πλέον, καταντήσει την καθημερινή μας ζωή;
Τα ερωτήματα δεν είναι και τόσο εύκολα και δεν απαντώνται με βιασύνη. Πρέπει να συνυπολογίσουμε, πρώτ’ απ’ όλα, τις ιδιαιτερότητες της εποχής μας και, κατόπιν, τα ξεχωριστά γνωρίσματα της κάθε προσωπικότητας και τα χαρακτηριστικά της κοινωνίας, στην οποία ζούμε και εργαζόμαστε μαζί με τους συνανθρώπους μας. Κι αυτό αποχτά ξεχωριστή σημασία, εάν σκεφτούμε πως διαφορετικά κριτήρια χρησιμοποιούν, για να (προσδι)ορίζουν την προκοπή διαφορετικές μεταξύ τους κοινωνίες και προσωπικότητες.
Κατόπιν, ας ξεχωρίσουμε τις αρετές, με τις οποίες, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να είμαστε προικισμένοι καθημερινά, σε ψυχικές, πνευματικές και ηθικές, προκειμένου να βρούμε μιαν «κοινή συνιστώσα» ανάμεσα στα κριτήρια, που ίσως χρησιμοποιήσει ο μέσος άνθρωπος, Έλληνας ή ξένος, άντρας ή γυναίκα, νέος ή μεγάλος σε ηλικία, πλούσιος ή φτωχός, μορφωμένος ή απαίδευτος, για να τις καθορίσει.
Έτσι, ψυχικές αρετές καλώ όσες αναφέρονται στον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου και είναι αναγκαίες , έτσι νομίζω τουλάχιστον, να του προσφέρουν γαλήνη και να δημιουργήσουν πρόσφορο έδαφος για την εκτίμηση, τη συμπάθεια, τη φιλία, την αγάπη και τον έρωτα. Αναφέρομαι στην ψυχραιμία, στο θάρρος, στο ζήλο και τον ενθουσιασμό για εργασία και προσφορά, στην καρτερικότητα, στην υπομονή και επιμονή, στην αποβολή του άγχους κ.α..
Έπονται οι αποκαλούμενες πνευματικές αρετές, που συνίστανται, μεταξύ άλλων, στη διορατικότητα, την ευστροφία, τη φαντασία, την ικανότητα πρόληψης και σύλληψης επίκαιρων ιδεών, την ανανέωση της ιδεολογικής «φαρέτρας», την έλλειψη εφησυχασμού. Θα αναφέρω, στο παρόν σημείωμα, ως ηθικές αρετές την αξιοπρέπεια, την υπευθυνότητα, την ανθρωπιά, το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, την κοινωφελή άσκηση ενός επαγγέλματος κι απορρίπτω τον καταστροφικό θυμό, τη ζημιογόνα ζήλια, τον τυφλό φανατισμό και την αβάσιμη αντίδραση για την αντίδραση.
Στον επίλογό μας, λοιπόν, προτείνονται όχι αυτοπεριθωριοποίηση, μα συμμετοχή στα κοινά, όχι αδρανοποίηση, μα λήψη κοινωνικών πρωτοβουλιών, συνεργασία με όσους μας περιβάλλουν (οικογένεια – κοινωνία), διάλογος και αλληλοκατανόηση – αλληλοβοήθεια και στις καλές μέρες και στις δύσκολες στιγμές… εάν θέλουμε να βρούμε κίνητρα και ν’ αγωνιζόμαστε, αδιάκοπα και εκούσια, για ατομική προκοπή και κοινωνική ευημερία!