Περί Διαφορετικότητας των Ανθρώπων

Η σχέση σώματος και ψυχής επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο που ζει και σκέφτεται ο άνθρωπος. Κάθε άνθρωπος, νομίζω, σκέφτεται και δρα διαφορετικά από τους υπόλοιπους, γιατί το σώμα του αντιδρά ανόμοια στα εξωτερικά ερεθίσματα και η ψυχή του «επεξεργάζεται» με διαφορετικό έναντι των άλλων ανθρώπων τρόπο τις αντιδράσεις αυτές.
Πέρα από τους πολλούς, διάφορους και διαφορετικούς ανθρώπινους χαρακτήρες που συναντάμε καθημερινά και δυσκολευόμαστε να ερμηνεύσουμε, με μια βόλτα στη φύση ή στην πολύβουη μεγαλούπολη, μπορούμε να διακρίνουμε και ένα μέρος μονάχα της πανίδας ή της χλωρίδας, που μας περιτριγυρίζουν, ανεξάρτητα εάν οι άνθρωποι γνωρίζουν την ύπαρξή τους ή όχι. Η μεθοδικότατη παρατήρηση των σωματικών και των ψυχικών λειτουργιών και αντιδράσεων των διαφόρων ανθρώπων μεμονωμένα και μέσα στο κοινωνικό σύνολο κατά τη διάρκεια της ζωής τους, μας παρέχει πολύτιμες, αναμφίβολα, πληροφορίες. Μια απ’ αυτές είναι ο μεγάλος αριθμός των φυτών και των ζώων, που με διάφορα κριτήρια (οι βιολόγοι αναγνωρίζουν ως τέτοια, μεταξύ άλλων, την οργάνωση, την «αναπαραγωγή», πιθανές, αληθείς ή αληθοφανείς ομοιότητες ή ανομοιότητες σ’ εξωτερικά χαρακτηριστικά και την εσωτερική τους δομή, τον τόπο και την αντίδρασή τους στο πέρασμα των χρόνων ή σε διαφορετικό περιβάλλον ή/ και όταν «συνυπάρχουν» στον ίδιο τόπο και κατά τον ίδιο χρόνο κ.α.) ταξινομούνται σε διάφορα είδη. Πολλοί είναι αυτοί που ισχυρίζουνται ότι, όπως σε μιαν περιορισμένη τοπικά και χρονικά ανθρώπινη κοινότητα μπορεί να μη συναντήσεις πολλούς και διαφορετικούς με κριτήρια σαν τα μόλις προαναφερθέντα τύπους των ανθρώπινων χαρακτήρων δίχως αυτό ν’ αποκλείει την ύπαρξη στο σύνολο της κοινωνίας όσων δεν υπάρχουν στα στενά χωροχρονικά όρια της κοινότητας, όμοια, στο σύνολο της φύσης, υπάρχουν και συνυπάρχουν, πιστεύω, όλα τα διαφορετικά μεταξύ τους ζώα και φυτά, ακόμη κι αν δεν μπορούμε να τα βρούμε σ’ ένα συγκεκριμένο οικοσύστημα.
Όπως τα ζώα και τα φυτά αντιδρούν αλλιώς σε διαφορετικά περιβάλλοντα, οι ανθρώπινοι πληθυσμοί, που ζουν σε διαφορετικές γεωγραφικές συνθήκες (στις ορεινές, τις πεδινές και τις παραθαλάσσιες περιοχές, στα αστικά και τα αγροτικά κέντρα, λογουχάρη), διαμορφώνουν ανόμοια κοινωνικά συστήματα για τη διακυβέρνησή τους. Την ίδια στιγμή, η ηθική και οι κανόνες της, επειδή έχουν προορισμό να διαφυλάξουν συγκεκριμένα κοινωνικά συστήματα, επηρεάζονται σημαντικά από δύο, κατά τη γνώμη μου, παράγοντες, από τη διαφορετικότητα, καταρχάς, σε υλική δύναμη – χαρακτήρα – ψυχοσύνθεση – τρόπους σκέψης και δράσης των ανθρώπων και αυτών, απ’ τους οποίους διαμορφώνονται, μα και εκείνων, προς τους οποίους απευθύνονται, αλλά και, κατά δεύτερο αλλά όχι ήσσονα λόγο, απ’ το χωροχρονικό «περιβάλλον», όπου θα εφαρμοστούν.
Η ιστορική διαδρομή του ανθρώπου και των κοινοτήτων – κοινωνιών του, όπου αυτός ζει και ασκεί τα κοινωνικοπολιτικά του δικαιώματα και καθήκοντα, δεν είναι, πάντοτε, μια ευθεία, απαρασάλευτη γραμμή για όλους η ίδια, μολονότι επηρεάζεται σημαντικά από τους (γραπτούς και άγραφους) κανόνες της κοινωνικής ηθικής. Αφού η εξέλιξη τούτη εξαρτάται, κυρίως, από το πόσο πολλά απ’ όσα ζει εκούσια κάποιος τα μοιράζεται, με τη θέλησή του επίσης, με τους γύρωθέ του, δίχως να γίνεται, ποτέ, υπηρέτης των παθών του, μα, πάντοτε, παραμένοντας κύριος της καρδιάς του, φρονώ ότι σχετίζεται και με την αλληλεπίδραση των παραγόντων εκείνων που, είτε τους έχει συναντήσει το άτομο, είτε όχι, δίνουν την ποικιλία στις διάφορες μορφές της ζωής (φυσικό περιβάλλον, συναισθηματικός πλούτος ή ένδεια, οικογένεια – έλλειψη εστίας, παιδεία – απαιδευσιά, πολιτική δράση – απραγία, πλούτος – φτώχια, δικαιοσύνη, πόλεμοι – ειρήνη) των ανθρώπων μέσα στα οργανωμένα κοινωνικά σύνολα.
Ο Δαρβίνος συνέβαλε τα μέγιστα στην εξεύρεση των κανόνων της βιογενετικής κι ο Μαρξ βοήθησε τις κοινωνίες να καταλάβουν όσους νόμους διέπουν την εξέλιξή τους, ενώ ο Φρόιντ βρίσκει τους κανόνες της ψυχανάλυσης. Η παραγωγή των υλικών αγαθών, που δίνουν «ζωή» στους ανθρώπους και τις κοινωνίες, σχετίζεται με τον – από λόγους, που εγράφησαν ήδη – διαφορετικό τρόπο, που ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον κοινωνικό του ρόλο. Σχετίζεται, επίσης, με το κατά πόσο ο άνθρωπος, μέσω της βιολογίας και του δαρβινισμού και της (επι)γνώσεως του ψυχικού του κόσμου και όλων των αναγκών του, κατανοεί, παρά τις όποιες διαφορές του με τον κοινωνικό του περίγυρο, ότι έχει κοινή «ρίζα» με τους συνανθρώπους του και γι’ αυτό, οφείλει να διαμορφώνει τους κανόνες της κοινωνικής ηθικής, τους πολιτικούς θεσμούς, τις ιδέες και τις θεωρίες έτσι, ώστε να προάγεται το υλικό συμφέρον όχι ενός ή μιας περιορισμένης ομάδας, αλλά όλης της κοινωνίας. Και έχει μεγάλη, θαρρώ, σημασία τούτο, εφόσον η ανάπτυξη των μέσων παραγωγής των υλικών αγαθών παίζει καταλυτικό ρόλο στις καθημερινές σχέσεις και στη διαμόρφωση ιδεολογιών των διαφορετικών μεταξύ τους μελών μιας οργανωμένης κοινωνίας και φέρνει και την πρόοδό τους.
Οι άνθρωποι, παρά τη διαφορετικότητά τους, οφείλουν, έχοντας ως στόχο την κοινωνική, υλική και πνευματική, ευημερία, να υποτάσσουν το «ατομικό συμφέρον» στο «κοινό καλό» και να συνεργάζονται και ν’ αλληλοβοηθούνται, ανιδιοτελώς, απαλλαγμένοι από την εκμετάλλευση. Επίσης, νομίζω πως δεν υπάρχουν αφηρημένοι, διαχρονικοί κανόνες ηθικής, αλλά πάντοτε πρέπει να μελετούνται σε σχέση με συγκεκριμένα χωροχρονικά «περιβάλλοντα» και ανεξάρτητα από τον τρόπο που ζουν και δρουν μεμονωμένα άτομα, οι πρώτοι «εμπνευστές» τους, που, οπωσδήποτε, διαφέρουν σημαντικά και σε πολλά από τους κατοπινούς ή και τους συγχρόνους τους, οι οποίοι θα καλούνται να πειθαρχούν αναντίρρητα σε αναχρονιστική «ηθική»…